Fikri Haklar Hukuku

Genel bir ifade ile iktisadi bir değer taşıyan fikri emek ürünlerini koruyan hukuk dalıdır. Fikri mülkiyet hukuku iki ana başlıkta toplanır, bunlardan birincisi fikir ve sanat eserlerini kapsayan fikri haklar; ikincisi ise sınai haklar olarak isimlendirilen patent, marka ve tasarım hukukudur.

Fikir Ve Sanat Eserlerini Kapsayan Mülkiyet Hukuku

Genel olarak ‘telif hakları’ olarak bilinen fikri mülkiyet hukuku; edebiyat, musiki, bilim, güzel sanatlar ve sinema eserleri dalında fikir sahibinin eserlerini korumak amacını taşır. Bununla birlikte bu kanunla her fikri eser koruma altında tutulmamıştır.
Kanunun amacı yukarıda sayılan fikri eserlerle sınırlı olmakla birlikte bazı istisnai durumları da kapsar. Bu istisnai fikir eserlerini, mektup, portre, isim gibi eser vasfı olmayan koruma konuları da kanun kapsamında değerlendirilebilir. Kısaca FSEK olan adlandırılan yasaya göre bir fikri ürünün koruma kanunu kapsamına alınabilmesi için belirli koşulları taşıması gerekir. Bu şartlardan biri objektif koşuldur. Salt fikir aşamasında kalan ve ortaya çıkmamış ürünler bu kanun kapsamının dışındadır. İkici koşul ise eserin sahibinin hususiyetini taşıyan sübjektif koşuldur. Burada kastedilen fikri eserin sahibinin özelliklerini taşımasıdır. Daha açık bir ifade ile sahibine özgü olmalıdır.

Gelişen teknoloji ve dünyadaki yeni anlayışlara paralel olarak fikri eser veya ‘eser’ kavramı günümüzde birçok çalışmayı içine alan bir görünüme bürünmüştür. Buna karşılık FSEK’e göre dört ana başlıkta toparlanmış olan eser kavramı daha fazla çoğaltılamaz. Buna karşılık bu dört ana kategorinin içinde yer alan alt kategorilerde örnek kabilinde işlemler olarak koruma kapsamına alınabilmektedir. Örnek olarak tercümeler ve musiki aranjman birer işlem olarak koruma kapsamında sayılabilir.

Müstakil Ve İşlenme Eserler

Fikri ve Sınai Eserler kanununa göre müstakil ve işlenme eserleri şunlardır:
1.  Edebiyat ve bilim eserleri: Bu kapsama giren eserlerin herhangi bir dil ve yazı ile ifade edilmiş olması yeterlidir. Bu kapsam içinde; her türlü bilgisayar programı, çeşitli sahne eserleri, estetik nitelikte olmayan her türlü fotoğraf, harita, mimarlık maketleri ve benzerleri sayılabilir.
2.  Her çeşit sözlü ve sözsüz musiki eseri.
3.  Sinema eserleri.
4.  Güzel sanat eserleri.
5.  İşlenme ve derlemeler.

Koruma koşullarına sahip bir fikri eser sahibine manevi ve maddi haklar sağlar. Manevi haklardan kasıt eserin sahibi ile tanıtılmasından, eserde değişiklik yapılmasını önlemeye dek birçok hak kastedilir. Mali haklar ise; çoğaltma, yayma, pay ve takip haklar olarak sıralanır.

Sınai Mülkiyet Kanunu

Bu yasa ile; marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı model ve geleneksel ürün isimlerine ilişkin hakların korunması ve bu suretle; teknolojik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleşmesi amacını güden bu yasa ile belirenmiş marka olabilecek işaretler kastedilir. Sınai mülkiyet kanunu kapsamına giren ilk sınai ürün kuşkusuz markadır.
Marka, bir teşebbüsün mallarının veya hizmetlerinin diğerlerinden ayırt edilmesini sağlamak ve marka sahibinin haklarını korumak amacı taşır. Marka sahibinin sicilde kaydettirdiği şekilde bu kanun kapsamında korunur.
Sınai mülkiyet kanunu kapsamına giren bir diğer hak ise coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı hakkıdır. Bu kapsamda; doğal ve beşeri unsurların bir araya gelmesi sonucunda gıda, tarım, maden, el sanatları ürünleri ve sanayi ürünleri bu kanun kapsamında koruma altına alınmıştır. Bu yasa Kapsamında koruma altına alınmış bir diğer hak tasarımdır.
Tasarım; da bir ürünün tümü hakkındaki süslemenin, renk ve malzeme bakımından özel bir şekilde sunularak ortaya çıkan görünümü anlamında kullanılır.